استرس در بارداری | تاثیر استرس مادر بر رشد جنین

۰ 834 خواندن این مطلب 8 دقیقه زمان میبرد

استرس در بارداری :استرس و نگرانی همیشه به عنوان عامل مخرب روح و جسم انسان بیان شده است. این عامل مخرب در دوران بارداری ممکن است تاثیرات جسمی و روحی زیادی به جنین وارد کند. در ادامه مقاله به عوارض استرس در بارداری میپردازیم. با ما همراه باشید.

دعوا در بارداری , استرس در بارداری

تاثیر استرس مادر بر رشد جنین

به گفته محققان، استرس در شروع و پایان دوره بارداری بر رشد نوزاد تاثیر می گذارد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از مهر، طبق نتایج مطالعه محققان دانشگاه نیومکزیکو، نوزادان بواسطه میزان استرس مادر در طول بارداری به لحاظ جسمی آسیب می بینند. یافته ها نشان می دهد استرس در طول اواخر بارداری موجب کاهش رشد نوزاد شده و در نتیجه سایز بدن نوزاد در طول رشد کاهش می یابد، درحالیکه استرس در طول اوایل بارداری بر نرخ رشد تاثیری ندارد، اما موجب تسریع روند رشد و افزایش سایز نوزاد بعد از شیر دادن می شود.

اندریس برگانل، سرپرست تیم تحقیق، در این باره می گوید: «ما معتقدیم استرس مادر به دو شیوه و براساس زمان بروز استرس در طول بارداری، بر نوزاد تاثیر می گذارد و پیامدهای متفاوتی قبل تولد، بعد تولد و بعد از شیردهی دارد.»

به گفته برگانل، استرس مادر در اواخر بارداری موجب می شود مادر انرژی کمتری صرف پرورش جنین خود کند که منجر به رشد آهسته تر جنین در رحم می شود اما بعداً بر رشد نوزاد تاثیری نمی گذارد. در مقابل، استرس مادر در ابتدا بارداری موجب می شود جنین با کاهش امید به زندگی در سنین بالاتر مواجه شود.

نتایج همچنین نشان داد چه مادر به صورت مستقیم در برابر عوامل استرس زا نظیر محدودیت غذایی قرار گیرد یا تغییری در هورمون های استرس نظیر کورتیزول صورت گیرد، الگوهای رشد نوزاد در طول مرحله رشد با زمان قرارگیری در معرض استرس همچنان مشابه است.

به گفته محققان، استرس مادر در طول بارداری تاثیرات متعددی بر فیزیولوژی نوزاد دارد که تا بزرگسالی ادامه می یابد.

تاثیر استرس بر جنین، راه های حفظ آرامش

بر اساس تحقیقات انجام شده فشار و استرس های عصبی مادر می تواند سلامت جنین را به خطر بیندازد. آوردن فردی جدید به این دنیا کار کوچکی نیست در این دوران هر موضوعی می تواند سبب برانگیختن حس نگرانی در شما شود: آیا مواد غذایی که مصرف می کنم از سلامت کافی برخوردارند! آیا ورزش کردن در این دوران ایمن است! چگونه می توان بین کار و انجام وظایف والدی هماهنگی لازم را ایجاد کرد !

البته وجود کمی استرس در دوران بارداری درست همانند سایر دوران زندگی امری کاملا طبیعی است. ولی قرار گرفتن در معرض استرس های طولانی مدت و مزمن اثرات ماندگاری بر سلامت مادر و جنین خواهد داشت.

هنگامی که در معرض استرس قرار دارید بدن شما در وضعیت “حمله یا گریز” قرار گرفته و شروع به ترشح کورتیزول و دیگر هورمون های استرس می کند. این ها همان هورمون هایی هستند که در هنگام مواج با خطر به طور ناگهانی در بدن افزایش می یابند. ترشح این هورمون ها از طریق افزایش سریع انرژی عضلات و بالا بردن شدت ضربان قلب بدن را آماده گریز از خطر می کند.

چنانچه در این شرایط بتوانید بر استرس خود غلبه کرده و اقدام مثبتی در جهت حفظ آرامش خود انجام دهید پاسخ استرس فروکش کرده و بدن دوباره حالت طبیعی خود را باز می یابد.

دکتر سوزان اندروز نوروفیزیولوژیست بالینی و نویسنده کتاب راه کارهای مدیریت استرس برای مادران باردار: رهایی از استرس چگونه می توانند توانی های بالقوه کودکتان را افزایش دهد در این باره می گویند” استرس مزمن و پایدار در واقع بدترین و آسیب زا ترین نوع استرس در انسان است.” در واقع استرس مزمن با تغییر در سیستم کنترل استرس بدن می تواند سبب ایجاد واکنش های بیش از حد و التهابی در فرد شود.

بروز این واکنش های التهابی نیز به نوبه خود کاهش سلامت بارداری و ایجاد مشکلاتی در رشد جنین را به دنبال خواهد داشت. به گفته دکتر آن بوردرز جراح زنان و زایمان در دانشکده ژنیکولوژی گروه طب مادر و جنین بیمارستان اوانستون دانشگاه نورثشور:” بر اساس یافته های موجود قرار گرفتن مادران باردار در موقعیت های استرس زای طولانی مدت و مزمن و عدم برخورداری آن ها از مهارت های کافی در مواجهه با عوامل استرس زا با عوارض و مشکلاتی نظیر زایمان زودرس و وزن کم نوزاد در هنگام تولد همراه است.”

تأثیر استرس مادر و مغز جنین

این جراح زنان و زایمان در ادامه می افزاید :” قرار گرفتن مادر در معرض استرس های طولانی و مزمن علاوه بر ایجاد تفاوت هایی جزئی در روند تکامل مغز جنین می تواند در آینده نیز منجر به بروز مشکلات رفتاری در کودک شود ” ولی تحقیقات در این زمینه در مراحل اولیه راه است و پزشکان همچنان درصد انجام بررسی های بیشتر به منظور یافتن ارتباط دقیق میان استرس و پیامد های حاصل از آن و بارداری هستند. در واقع استرس از جمله لاکتور هایی است که نباید از اهمیت آن بر بارداری به خصوص در صورت قرار داشتن در موقعیت های استرس زای مزمن و طولانی نظیر مشکلات مالی یا وجود اختلاف در روابط زناشویی غافل شد. به گفته آن بوردرز :” هدف ما از انجام این مطالعات یافتن راهکارهایی به منظور کاهش استرس و فشارهای روانی و همچنین آموختن مهارت و شیوه های صحیح مقابله با استرس های روزمره به مادران است .” او در ادامه می افزاید:” دلیلی ندارد که به خاطر استرس احساس گناه کنید بلکه به جای این کار بهتر است تمام تلاش خود را در جهت مدیریت و کنترل آن صرف کنید.”

راهکارهایی برای حفظ آرامش در دوران بارداری

دکتر اندروز به منظور کنترل و مدیریت استرس دوران بارداری استفاده از راهکارهای زیر را به مادران باردار توصیه می کند.

مشورت کنید/ با پزشک خود در مورد مسائل گوناگونی که سبب ایجاد نگرانی و استرس در شما می شوند صحبت کنید به این ترتیب می توانید با راهنمایی پزشک خود را از میان روش های مختلفی نظیر تن آرامی ،یوگای بارداری ، گفتار درمانی و … راهکار مناسبی را برای غلبه بر استرس خود بیابید.

آواز بخوانید/ حتی اگر صدای خوبی هم ندارید سعی کنید آهنگ مورد نظرتان را در ذهن خود زمزمه کنید موسیقی و آواز نقش موثری در کاهش کورتیزول بدن دارند.

به خود استراحت دهید/ یک دوش آب گرم بگیرید یک فنجان چای بنوشید. در حالت دراز کشیده به مطالعه یک کتاب بپردازید بعد از تولد نوزاد یافتن فرصت های این چنین مناسب برای استراحت کمی دشوار خواهد بود.

تاثیر وسواس مادر بر جنین

استرس مادر در سه ماهه اول بارداری و تاثیر آن بر مغز جنین

حاصل یک مطالعه جدید حاکی از وجود ارتباط میان سطح بالای استرس مادر در سه ماهه اول بارداری و بروز مشکلاتی در سلامت مغز جنین است.

میان استرس و والد شدن در سنین پایین ارتباط تنگاتنگی برقرار است ولی با این حال براساس مطالعاتی که نتایج آن در نشریه غدد به چاب رسید کلیه مادران باردار بنا به دلایلی به علمی متعدد باید تا حد امکان از قرار گرفتن در معرض تنش های عصبی بی مورد در این دوران اجتناب کنند.

در واقع به نظر می رسد که استرس می تواند بر میکروب هایی که در واژن یک خانم باردار زندگی می کنند اثر بگذارد. این میکروب ها در زایمان طبیعی و در حین عبور از کانال زایمانی از واژن مادر به نوزاد منتقل شده و منجر به بروز تغییراتی در میکروبیوم های مجرای گوارشی و روند تکامل مغز نوزاد خواهد شد. در نهایت این تغییرات ایجاد شده پیامدهای بد و نامطلوبی بر متابولیسم و سیستم ایمنی بدن نوزاد به جا خواهند گذاشت. در واقع دانشمندان بر این باورند که تغییر در میکروبیوم های مجرای گوارشی با خطر ابتلا نوزاد به مشکلات بزرگتری نظیر اوتیسم و اسکیزوفرنی که از جمله اختلالات عصبی تکوینی مغز به شمار می روند در ارتباط است.

نتایج تحقیقات آزمایشگاهی

این نتایج حاصل آزمایشاتی است که در لابراتوار دانشگاه پنسیلوانیا بر روی موش های بارداری که تحت شرایط استرس زای مختلف از قبیل صداهای ناآشنا، بوی روباه و تغییر قفس دادن های پی در پی قرار داشتند صورت گرفت. این آزمایشات در دوره آغازین بارداری موش ها که می توان آن را به مثابه سه ماهه اول بارداری در انسان فرض کرد صورت گرفت. قرار گرفتن در معرض این استرس با پیامدهای منفی بر فرایند متابولیسم بدن و پردازش آمینواسید در مغز موش های نسل به همراه بود. نکته جالب توجه این که پیامدهای منفی حاصل از این استرس در موش های نر بیشتر از موش های ماده بود.

یورآبوی پژوهشگر فوق دکترا و سرپرست این گروه تحقیق در این خصوص می گویند: ” این مشاهدات سبب شگفتی بسیار ما شد. زیرا نشان داد که استرس در مراحل اولیه بارداری تأثیری بلند مدت داشته و سبب ایجاد تغییراتی در باکتری های موجود در واژن مادر و از همه مهمتر انتقال این پیامدهای منفی به نسل های بعدتر خواهد شد.”

سه ماهه اول، حساس ترین مقطع بارداری

پژوهشگران دانشگاه پنسیلوانیا در تحقیقات خود دریافتند که در سه ماه اول بارداری حساس ترین دوران بارداری به شمار رفته و سطوح بالای استرس در طی آن بیشترین پیامد منفی را بر جنین دارد یورآبوی به مادران باردار یادآور می شود:” در واقع نتایج این تحقیقات زنگ هشداری است بر این حقیقت که استرس شدید مادر در ۳ ماهه اول بارداری می تواند پیامدهای نامطلوبی را بر جنین و حتی نسل های پس از او به جا بگذارد بدون آنکه مادر در این دوران حتی به باردار بودن خود پی برده باشد. حاصل مطالعات اپی دمیولوژیک ما بر روی موش ها نشان داد که سه ماهه اول بارداری به دلیل شکل گیری اندام های بدن جنین حساس ترین مقطع بارداری نسبت به عوامل استرس زای محیطی، عفونت ها و سوء تغذیه بوده و با افزایش خطر ابتلا کودک به اختلالات عصبی تکاملی نظیر اوتیسم، اسکیزوفرنی و همچنین اختلال کم توجهی – بیش فعالی ADHD همراه است.”

همچنین مطالعات پیشین این محققان که در رابطه با تأثیر استرس در اواسط و اواخر بارداری انجام شده بود نشان می دهد که این دوران در مقایسه با سه ماهه اول بارداری از آسیب پذیری و حساسیت چندانی برخوردار نیست . ولی با این حال بنا به گفته های یورآبوی سایر مطالعات انجام شده بر روی دیگر گونه های حیوانی نشان می دهد که قرار گرفتن در معرض استرس هاس مزمن و ناگهانی در هر مرحله از بارداری با پیامدهای منفی مختلفی بر جنین همراه است.

آیا سزارین در کاهش عوارض ناشی از استرس مؤثر است ؟

نوزادانی که از طریق عمل سزارین متولد می شوند در معرض میکروب های واژن مادر قرار نمی گیرند ولی احتمال آن که زنجیره های مختلفی از باکتری های پوست مادر با باکتری های محیط بیمارستان در مجرای گوارشی این نوزادان کلونیزه شوند افزایش می یابد. به طور کلی در زایمان هایی به شیوه سزارین می توان انتظار داشت که استرس مادر تأثیر کمتری بر نوزاد باقی بگذارد ولی با این حال پژوهشگران این تحقیق ادعا می کنند که حاصل مشاهدات جداگانه آن ها حاکی از آن است که استرس مادر بر فرآیند ” انتقال مواد غذایی بسیار ضروری در شکل گیری مغز و سیستمک عصبی جنین” تأثیر می گذارد.

با توجه به این که این تحقیقات تنها بر روی گونه های حیوانی انجام شده است نمی تواند در مورد انسان زیاد به آن استناد کرد.کاهش استرس در دوران بارداری اصل مهم و مؤثری است که همه خانم های باردار باید در این دوران آن را رعایت کنند. تعیین اینکه چه میزان استرس شدید و آسیب زا است کار دشواری است زیرا در شرایط مشابه واکنش افراد نسبت به استرس کاملا متفاوت بوده و این مسأله به عوامل مختلفی نظیر محیط و ساختار ژنتیکی افراد بستگی دارد. برخی افراد توان بیشتری برای تحمل استرس دارند در حالیکه عده ای دیگر در برابر استرس آسیب پذیرند.

در صورت احساس تنش یا فشار عصبی زیاد به مدت ۵ دقیقه استراحت کرده و به انجام تکنیک های تنفسی بپردازد. همچنین برای این منظور می توانید از سایر روش های مؤثر در کاهش استرس نظیر گوش دادن به موسیقی ملایم، انجام حرکات کششی، تمرینات یوگا، مدیتیشن، نوشیدن چای نعنا و استشمام اسانس اسطوخودوس استفاده کنید. این کار علاوه بر ایجاد آرامش در مادر باعث می شود که جنین نیز از فوائد بسیار آن بهره مند شود.

عوارض استرس در بارداری